Hoe kies ik een mengtafel

I/O

Mogelijk de belangrijkste vraag voor het kiezen van een mengtafel is hoeveel signalen er naar binnen moeten en hoeveel signalen er weer uitgestuurd moeten worden. Als we het hier over hebben gebruiken we vaak de afkorting I/O, en dit staat simpelweg voor In & Out. 

De I/O van een mixer wordt altijd benoemd met een getal wat een opsomming is van alle in- en outputs. Dit wordt ook wel eens het aantal “kanalen” genoemd. Vaak wordt het aantal inputs ook gebruikt in de naam van het product. Zo heeft een Yamaha MG12 dus 12 inputs, maar dit betekent niet dat er ook 12 microfoons op aangesloten kunnen worden. Meer hierover als we het hebben over pre-amps.

Daarnaast zijn er ook verschillende soorten outputs. Stereo ouputs zijn vaak de belangrijkste outputs. Hier sluiten we het speaker systeem op aan dat we naar het publiek richten en hier komt dus het geluid uit waar het publiek van gaat genieten. Deze noemen we vaak ook de ‘Master/Main Outputs’.

De monitor outputs zijn gek genoeg niet voor de monitoren op het podium. Deze zijn bedoeld om speakers op aan te sluiten voor degene die achter het mengpaneel staat. Zo kan hij of zij op een eigen volume horen hoe de mix in de zaal klinkt. Deze zelfde toepassing heb je natuurlijk ook op de hoofdtelefoon output

Daarnaast zijn er nog AUX Sends en Group outs, hier hebben we het later nog over.

Pre-amps

 Het aantal pre-amps bepaalt ook de hoeveelheid microfoons die we kunnen aansluiten op een mengpaneel. Een microfoonsignaal is namelijk heel zwak, en moet dus eerst voorversterkt (pre-amped) worden voordat we het kunnen bewerken en mixen. Hier zijn de XLR inputs voor. Achter iedere XLR input zit een pre-amp, en iedere pre-amp heeft zijn eigen gain knop om de mate van versterking te bepalen.

 Het is dus belangrijk om te weten hoeveel microfoons je maximaal gaat gebruiken om te weten hoeveel pre-amps het mengpaneel minimaal moet hebben. Een Yamaha MG12XU heeft bijvoorbeeld 6 pre-amps, ook al heeft hij 12 inputs.

Kanaal

Zodra een signaal binnen is, en dus mogelijk ook voorversterkt wordt, kunnen we deze gaan bewerken in zijn kanaal. Een kanaal is de manier waarop het signaal van boven naar beneden door de mixer loopt. Je kan dit zien als rijbanen op de snelweg, alleen kan je niet inhalen. Het signaal loopt van boven door de pre-amp, door de EQ (groen) langs de AUX, (blauw), langs de FX send (Wit) door de Pan link/rechts knop naar de fader (schuif) onderin. Onder aan het kanaal beslissen we hoeveel van dit signaal daadwerkelijk te horen is over de stereo output en gaan we dus echt “mixen”.

Als dit er wat intimiderend uitziet, denk dan zo: “het zijn eigenlijk allemaal volumeknoppen”.

Compressor

 Sommige mengtafels hebben ook een compressor ingebouwd na de gain-knop. Compressie is een essentieel onderdeel van signaalbewerking, zeker wanneer we werken met microfoons. Dit omdat we soms heel hard zingen en soms wat zachter. Toch willen we dat zowel de harde als de zachte stukken even goed hoorbaar zijn. Hier komt een compressor om de hoek kijken. De compressor zegt tegen de pieken van het signaal dat ze niet boven een bepaald plafond uit mogen komen. Als het signaal 5 dB hierboven uitkomt laat de compressor misschien maar 3 dB door. Dit betekent dus dat de harde stukken 2dB zachter doorkomen. 

Dit betekent dus ook dat we het geheel weer 2dB harder kunnen zetten waardoor de zachte stukken iets dichter bij het niveau van de luiden stukken komt. Hoe heftiger we de compressor instellen hoe harder de pieken naar beneden worden gehouden, en hoe meer het totaal omhoogkomt. 

Doen we dit te extreem, dan klinkt alles hetzelfde en zijn we mogelijk de dynamiek kwijt. Het is dus ook altijd een stukje smaak dat bepaalt hoeveel compressie je daadwerkelijk gebruikt. Het is dus eigenlijk weer een soort volumeknop.

Equalizer

De EQ knoppen bepalen hoeveel van een bepaalde frequentiegebied weggehaald of toegevoegd moet worden. Dit kunnen we bij een analoge tafel vaak in 3 frequentiebanden doen; hoog, mid en laag. Het zijn dus eigenlijk volumeknoppen voor de hoge, midden en lage frequenties.

Door bepaalde frequenties beter hoorbaar te maken kunnen we een signaal ook beter hoorbaar maken in de mix, zonder het hele signaal luider te maken.

Ook kan het weghalen of toevoegen van bepaalde frequenties een geluid mooier maken en kan het weghalen van frequenties feedback (piepen) tegengaan.

Auxiliary

De AUX sends op een mixer zijn vaak een wat complex systeem dat door veel mensen slecht begrepen wordt. Ik ga m’n best doen om dit zo concreet mogelijk uit te leggen, zonder een heel boekwerk te schrijven.

Op een podium staan eigenlijk altijd speakers speciaal voor de artiest of spreker. Dit noemen we de monitoren. Het is belangrijk voor degene     op het podium dat ze vooral zichzelf goed kunnen horen, en het is voor jou belangrijk dat de microfoons niet gaan piepen (feedback). Voor het podium moeten we dus een andere mix maken dan voor de zaal. Dit is waar de AUX van pas komt.

De AUX is wederom een volumeknop die een bepaalde hoeveelheid van het signaal naar een extra output stuurt; de AUX send. Op deze output worden de podium monitoren aangesloten. Als ik kanaal één open draai op AUX1 betekent het dat die speaker dat kanaal zal weergeven, maar de andere kanalen niet. Ik kan dus per muzikant bepalen wat ze horen en hoeveel ze hiervan horen.

De MG12 heeft slechts één AUX send die we hiervoor kunnen gebruiken en zo kunnen we dus maar één mix voor de artiesten maken. De MG20XU heeft technisch gezien 4 AUX sends en dus kunnen we 4 verschillende mixen maken voor het podium.

 Het is dus belangrijk om te weten hoeveel monitor mixen je eventueel moet kunnen maken voordat je een mengtafel uitkiest.

Belangrijk om te weten is de functie van de “Pre” knop, en hier wordt het soms wat ingewikkeld. Pre staat voor “Pre Fader” en betekent dat die knop onafhankelijk van de fader werkt. Als je kiest voor een aux welke “pre-fader” is (gechakeld of niet) blijft hij geluid sturen ook wanneer je de fader voor de zaal dicht zet. Sommige AUX kanalen hebben deze functie niet en zullen dus hun volume ook aanpassen wanneer we het volume op de fader aanpassen. Deze “post-fader” functie is eigenlijk bedoeld om externe effecten aan te sturen, maar kan ook gebruikt worden voor monitoren zolang we rekening houden met hun tekortkomingen. 

Effecten

Sommige mengpanelen hebben ook effecten zoals verschillende soorten galm, delay chorus en flanger, direct ingebouwd in de mixer. Bij de MG serie van Yamaha wordt dit aangeduid met de letter X. De MG12X heeft dus een effectprocessor ingebouwd en de MG12 niet.

Hoeveel signaal er naar een effect wordt gestuurd kan per kanaal worden bepaald. Een effect kan dus meer hoorbaar zijn op kanaal 1 dan op kanaal 2 of 3. Dit doen we via de FX knop (wit). Dit is eigenlijk een aparte volume knop voor het effect.

Vervolgens bedienen we het totaalvolume van het effect via de FX RTN fader. Hiermee kunnen we bepalen hoe hard het totaal van het effect in de mix te horen is.

Groepen

De grotere mengtafels hebben vaak roups. Een group is een grote volumeknop waarmee we meerdere kanalen tegelijk harder en zachter kunnen zetten. Dit is bijvoorbeeld heel handig bij drums en koren.

Een drumstel heeft vaak meerdere kanalen nodig om te versterken, en om “de drums” in het algemeen zachter te zetten is het wat omslachtig om ieder individueel kanaal aan te passen. Deze kanalen sturen we daarom naar een group (zie oranje markering). Als ik de fader van deze group bedien, bedien ik dus alle kanalen die daarnaartoe gestuurd zijn.

Deze group stuur ik vervolgens naar de Master (stereo) output om dit over de speakers hoorbaar te maken (zie de grijzen pijlen boven de group faders).

Deze functie is ook heel nuttig voor bijvoorbeeld koren waarin meerdere microfoons het koor als een geheel opnemen. Zo kunnen we “het koor” in zijn totaliteit harder of zachter zetten met één fader.

Audio-interface

Heel veel mengpanelen hebben tegenwoordig ook audio-interface beschikbaar. Bij de Yamaha MG serie wordt dit aangeduid met de letter U, bijvoorbeeld MG12XU.

Dit betekent dat het stereo kanaal dat naar de speakers gaat, ook digitaal naar de computer kan via een USB kabel om op te nemen. Zo kun je live je optredens opnemen om later terug te luisteren, of de audio gebruiken in video of ander promotie materiaal.

Via deze USB kabel kan je ook een stereo signaal terug sturen naar de mixer. Als je een backingtrack of clicktrack op de computer hebt, kun je deze dus mixen in het geheel. Vaak is het echter zo dat een kanaal schakelbaar is tussen ofwel de een line-ingang, of de USB audio. Dit betekend dus dat wanneer je USB audio gebruikt je minder line-ingangen beschikbaar hebt op je mengtafel.

Digitale display

Maar wat is voor ons nu het grootste voordeel van een digitaal mengpaneel? Alles wat we hierboven hebben besproken aan gain, compressors, EQ, AUX sends, effecten, groups en interfacing wordt op een digitaal mengtafel vele malen overzichtelijker gemaakt. Het scherm laat heel duidelijk en precies zien wat je met het signaal doet en welk effect dit heeft op het geluid.

Het geeft je ook de mogelijkheid om bepaalde functies aan en uit te zetten wanneer je het helemaal niet nodig hebt, of wanneer je A/B wilt vergelijken of wat je hebt gedaan ook echt het gewenste effect heeft gehad. Ook kunnen we deze functies vele male preciezer inzetten en aanpassen, en hebben we beschikking tot veel meer parameters.

Gemotoriseerde faders

 Maar verreweg het leukste aan een digitaal mengpaneel is het feit dat de faders automatisch op en neer kunnen. Dit maakt het mogelijk om razend snel extra mixen te maken voor bijvoorbeeld je AUX sends, Effecten, Groups en meer. Het geeft je veel meer controle over het geluid, wat dus een betere ervaring biedt aan de muzikanten of sprekers, en natuurlijk aan het luisterend publiek. 

 Met de stijgende populariteit van podcasts en vlogs zijn er ook voor deze specifieke toepassingen mengpanelen gemaakt. Deze mengpanelen zijn vaak ook hele goede audio interfaces omdat ze niet alleen het stereokanaal naar de computer sturen, maar ieder kanaal individueel. Zo kun je achteraf je opnamen nog per kanaal bewerken. 

Ook hebben deze mixers vaak meerdere hoofdtelefoonuitgangen. Vaak evenveel als dat er microfoon ingangen (pre-amps) op zitten, zodat iedereen die mee mag doen met de podcast of vlog zichzelf door de hoofdtelefoon ook terug hoort. 

Sommige livestreammixers hebben ook extra knoppen om effecten of samples op te programmeren. Zo klinkt met de gele knop opeens iedereen als een hamster, en hoor je een applaus wanneer je op de rode knop drukt. 

Sommige livestream mixers hebben wat meer weg van een digitale mengtafel zoals de Rodecaster Pro II, en andere hebben wat meer weg van een analoog mengpaneel zoals de Yamaha AG08. Kijk dus goed welke functies jij nodig hebt en of ze ook op het mengpaneel zitten dat jij kiest.